Βρείτε μας στο Facebook
Ακολουθήστε μας στο Twitter
ΧΑΡΗΣ ΚΟΚΚΩΣΗΣ, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
ΦΑΝΗ ΒΑΛΑΣΣΑ, Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περ. Ανάπτυξης, Απόφοιτος Πληροφορικής
Στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και στο διεθνοποιημένο περιβάλλον, παρατηρείται αύξηση του ανταγωνισμού σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, ιδιαίτερα δε στον τουρισμό. Στο πλαίσιο αυτό, το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία καθώς οι τουριστικοί προορισμοί προσπαθούν να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, αναδεικνύοντας τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα ενισχύοντας και εμπλουτίζοντας τους τουριστικούς τους πόρους και την ‘εικόνα’ τους ως προορισμούς. Στην αναζήτηση αυτή οι ειδικές μορφές τουρισμού, όπως ο οινοτουρισμός, αποκτούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο οινοτουρισμός ως υποκατηγορία του αγροτουρισμού, απευθύνεται κυρίως σε τουρίστες που αναζητούν μία ολοκληρωμένη τουριστική εμπειρία, ένα ‘πακέτο παροχών’ με χωρική ταυτότητα -αυθεντικό αγροτικό τοπίο, ελκυστικό περιβάλλον, πολιτιστική κληρονομιά, φεστιβάλ, ρομαντισμός και χαλάρωση, εξερεύνηση, την κοινωνικοποίηση, επικοινωνία με την τοπική κοινότητα, φιλοξενία, και εκμάθηση στοιχείων που αφορούν το κρασί. Αυθεντικότητα, πολιτισμός και γαστρονομία είναι στενά συνδεδεμένη με τον τουρισμό κρασιού. Ως εκ τούτου, ο οινοτουρισμός είναι μια σύνθετη διαδικασία, που πέρα από το βιομηχανικό προϊόν -το αγροτουριστικό προϊόν, η ευρύτερη ‘κουλτούρα του κρασιού’ συμπεριλαμβάνει την ταυτότητα και την εικόνα του τόπου παραγωγής που είναι και ο τόπος παροχής των υπηρεσιών τουρισμού.
Ο οινικός τουρισμός ή οινοτουρισμός είναι μια σύνθετη οικονομική δραστηριότητα σε συνεχή εξέλιξη και σε συνεχή διαδικασία ενσωμάτωσης της καινοτομίας, καθώς συνδυάζει και περιλαμβάνει τρεις τομείς: τη γεωργία -αφού περιλαμβάνει μια γεωργική δραστηριότητα, την καλλιέργεια της αμπέλου, τη βιομηχανία -δραστηριότητα μετατροπής του σταφυλιού σε κρασί, και, τέλος, την παροχή υπηρεσιών, δεδομένου ότι η δραστηριότητα έχει εξαπλωθεί στον τουρισμό. Περιλαμβάνει επισκέψεις σε αμπελώνες, οινοποιεία, φεστιβάλ και δοκιμές κρασιού, διαδικασίες για τις οποίες η δοκιμή κρασιού και η επίσκεψη της ευρύτερης περιοχής παραγωγής αποτελούν κίνητρα για τους τουρίστες. Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι κάθε επίσκεψη σε οινοποιείο αποτελεί οινοτουριστική δραστηριότητα. Η διάκριση έγκειται στην ύπαρξη ή μη της επιθυμίας να γευτεί κανείς ένα κρασί ή ένα πιάτο μίας περιοχής, κάτι που αποτελεί και κίνητρο για το ταξίδι. Βασικά, αυτή η ανάγκη πρέπει να αποτελεί και το πρωτεύον κίνητρο πραγματοποίησης του ταξιδιού (Novelli, 2005).
Ο οινικός τουρισμός αναπτύσσεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια σε πολλές οινοπαραγωγικές περιοχές του κόσμου και εντάσσεται στις ειδικές μορφές τουρισμού, αποτελώντας υποκατηγορία του αγροτουρισμού. Αποτελεί μία δυναμικά αναπτυσσόμενη μορφή τουρισμού ειδικού ενδιαφέροντος, ένα σημαντικό συστατικό περιφερειακής ανάπτυξης, αφού συμβάλλει στην τοπική ανάπτυξη, μέσω διαφοροποίησης της γεωργίας αλλά συγχρόνως υπακούει και στις αρχές της αειφορίας. Ως τουρισμός ειδικού ενδιαφέροντος εντάσσεται στις niche markets1. Η αειφορία αποτελεί τμήμα της καινοτομίας των niche markets (Hall, 2008). Η μαζικότητα στον τουρισμό εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά με την έννοια πλέον μετακίνησης μεγάλου αριθμού τουριστών σε ειδικές μορφές αποδράσεων. Τα τελευταία χρόνια οι επισκέπτες ενδιαφέρονται για την επίσκεψη αλλά και για την ανακάλυψη, την εμπειρία, τη συμμετοχή αλλά και τη γνώση και την εμπλοκή στο κομμάτι της καθημερινότητας του προορισμού (Novelli, 2005). Η στρατηγική niche μάρκετινγκ συνεπάγεται τον προσδιορισμό και την βαθιά γνώση της επιθυμητής αγοράς στόχου, δηλαδή της ομάδας των καταναλωτών που είναι πρόθυμοι να δαπανήσουν το μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου εισοδήματος τους για να αποκτήσουν τα προϊόντα που ικανοποιούν καλύτερα τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Απαιτεί επίσης, καινοτομία για να εξασφαλίσει την επιθυμητή υψηλή ποιότητα στους καταναλωτές (Dinis, 2004).
Με δεδομένη τη φύση των προϊόντων niche tourism, διακρίνονται διαφορετικές προσεγγίσεις (Novelli, 2005):
• Γεωγραφική και δημογραφική προσέγγιση -η τοποθεσία και ο εμπλεκόμενος πληθυσμός στη θέση όπου η κατανάλωση του τουριστικού προϊόντος λαμβάνει χώρα, παίζει σημαντικό ρόλο. Αυτά μπορεί να εντάσσονται σε ένα αστικό, αγροτικό, παράκτιο, ορεινό περιβάλλον, αλλά περισσότερο ενδιαφέρει η προσφερόμενη δραστηριότητα.
• Προσέγγιση σχετιζόμενη με προϊόν -δίνεται έμφαση στην παροχή προϊόντων, δραστηριοτήτων, υπηρεσιών, φαγητού. Αυτά αποτελούν τον πυρήνα της εξειδικευμένης αγοράς του τουριστικού προορισμού, που ολοκληρώνεται σε συμφωνία με τις ειδικές απαιτήσεις και ανάγκες των τουριστών.
• Προσέγγιση σχετιζόμενη με τον πελάτη – οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις των τουριστών ενδιαφέρουν περισσότερο σε αυτού του είδους την προσέγγιση.
Η προσοχή συγκεντρώνεται στη σχέση προσφοράς και ζήτησης, εξασφαλίζοντας το είδος των δραστηριοτήτων που αναζητούν οι τουρίστες ώστε να ικανοποιηθούν από την τουριστική τους εμπειρία.
Ο βιωματικός τουρισμός βασίζεται στην αναζήτηση και την ενεργό συμμετοχή του επισκέπτη αλλά και στην ικανοποίηση που αποκτά από τη σχέση του με το χώρο, τους ανθρώπους, το περιβάλλον, την τοπική κουλτούρα και ολοένα και κερδίζει έδαφος ανάμεσα σε ανθρώπους που είναι ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες και γνώσεις, σε όσους επιθυμούν την αυθεντική επαφή με τον τόπο που επισκέφθηκαν και την πραγματικότητα που εκπροσωπεί. Το προφίλ αυτό συμφωνεί με το προφίλ των οινοτουριστών και επομένως ο οινοτουρισμός εντάσσεται στο πνεύμα του βιωματικού τουρισμού.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, είναι φανερή η πολυπλοκότητα της φύσης του οινοτουρισμού, που δεν αποτελεί απλά και μόνο κομμάτι του αγροτουρισμού, αλλά είναι ένας τομέας τουρισμού που στοχεύει σε συγκεκριμένο κοινό, με διαφορετικά κίνητρα επίσκεψης, κοινό που αναζητά νέες εμπειρίες, επαφή με την τοπική κοινωνία, με την τοπική παράδοση και την ιστορία, επαφή με τη φύση και άσκηση δραστηριοτήτων. Αυτή η πολυπλοκότητα χαρακτηρίζει και την τυπολογία του προσφερόμενου οινοτουριστικού προϊόντος ανά περιοχή, αλλά και τις στρατηγικές προώθησης.
2. Ο τουριστικός προορισμός
Ο τουρισμός αποτελεί ταξίδι με σκοπό την αναψυχή κατά κύριο λόγο, ή την ανάπαυση, αλλά είναι ταυτόχρονα και η παροχή των υπηρεσιών για την υποστήριξη των ταξιδιών αυτών. Για να χαρακτηριστεί ένα ταξίδι τουριστική δραστηριότητα πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: να υπάρξει μετακίνηση, η μετακίνηση να μη γίνεται με σκοπό την αμοιβή για άσκηση επαγγέλματος και η μέγιστη διάρκεια της μετακίνησης να είναι το
Niche market: εξειδικευμένη, εστιασμένη αγορά με στόχευση σε τμήμα της αγοράς. Μπορεί να θεωρηθεί ως και μία στενά καθορισμένη ομάδα πιθανών πελατών (sbinfocanada.about.com).
ένα έτος (www.unwto.org). Ο τουριστικός προορισμός αποτελεί τον τόπο στον οποίο ασκείται χωρικά η τουριστική δραστηριότητα. Μπορεί να αντιληφθεί κανείς ένα τουριστικό προορισμό ως ένα πολύπλοκο σύστημα που αποτελείται και προσδιορίζεται από επιμέρους στοιχεία – την τοπική οικονομία, την ανθρώπινη τοπική κοινότητα ή κοινωνία, το τοπίο, τις υποδομές, τις προσφερόμενες δραστηριότητες, την ταυτότητα και την εικόνα (Weaver, 2006).
Κάθε τουριστικός προορισμός ακολουθεί ένα κύκλο ζωής. Τα στάδια του κύκλου αυτού είναι κατά τον Butler (Butler, 1980 στο Andiotis, 2005) αυτά που φαίνονται στο σχήμα. Σε ένα κλασσικό κύκλο ζωής, η μετάβαση συμβαίνει από τη γέννηση στο θάνατο. Μετά τη φάση της απόρριψης, μπορεί ένας προορισμός να ακολουθήσει τη φάση της αναζωογόνησης ή επανάκαμψης -ακολουθώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις, βελτιώσεις υποδομών ή την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών, τη φάση του περεταίρω κορεσμού και της μη αειφορικής ανάπτυξης, ή τη φάση της απόλυτης παρακμής.
Ο οινικός τουρισμός είναι ένα σύγχρονο φαινόμενο, που αναδύθηκε ως αποτέλεσμα διαφοροποίησης του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος, χωρικά εντοπισμένος σε περιοχές της υπαίθρου. Επομένως, αντιμετωπίζεται ως τρόπος διαφοροποίησης της αγροτικής βάσης της υπαίθρου.
2.1 Κίνητρα επίσκεψης οινοτουριστικού προορισμού
Τα κίνητρα αναφέρονται στις συνθήκες που ωθούν τα άτομα σε συγκεκριμένες μορφές δράσης, που θεωρούνται ικανές να οδηγήσουν στην ικανοποίηση.
Η ζήτηση αντανακλάται στα κίνητρα επίσκεψης, στις αντιλήψεις, σε προηγούμενες εμπειρίες και στις προσδοκίες του οίνο-τουρίστα. Πολλά είναι τα κίνητρα επίσκεψης που επηρεάζουν και το οινοτουριστικό προϊόν. Είναι κάποιοι που στοχεύουν στην αγορά κρασιού όταν επισκέπτονται ένα οινοποιείο και αυτός είναι και ο λόγος της επίσκεψης. Άλλοι ενδιαφέρονται για τον εμπλουτισμό της γνώσης τους πάνω στο κρασί και στη διαδικασία οινοποίησης και επομένως τα κίνητρά τους κινούνται γύρω από την εκπαιδευτική εμπειρία. Για άλλους η κοινωνική όψη του οινοτουρισμού αποτελεί και το πιο ισχυρό κίνητρο επίσκεψης, αλλά και οι θετικές επιπτώσεις στην υγεία μπορεί να αποτελέσουν κίνητρο για την κατανάλωση κρασιού και πιθανόν και για τον οινοτουρισμό. Κίνητρο μπορεί να αποτελέσει το ενδιαφέρον για τα αμπελοοινικά προϊόντα, αλλά και η επιθυμία επίσκεψης και του terroir παραγωγής τους, το πού και το πώς αυτά παράγονται. Πέρα από το ενδιαφέρον για το βιομηχανικό προϊόν, το ενδιαφέρον για τον οινικό τουρισμό είναι μια πιο σύνθετη διαδικασία. Οι ενδιαφερόμενοι επιθυμούν να έρθουν σε επαφή με την τοπική κουλτούρα του κρασιού.
Τα κίνητρα των επισκεπτών οίνο-τουριστικών προορισμών μπορούν να συνοψιστούν σε 10 βασικούς παράγοντες (Pina, 2009):
• η δοκιμή του κρασιού
• η απόκτηση γνώσεων γύρω από το κρασί
• η απόκτηση εμπειρίας στην παραγωγή του οίνου (π.χ. μια επίσκεψη για να δει τους παραγωγούς, οινοποιεία και αμπελώνες)
• η ομορφιά της υπαίθρου και του τοπίου (αμπελώνες, μαθαίνοντας για τη γεωργία, τον αγροτουρισμό)
• ο συνδυασμός φαγητού και κρασιού
• η διασκέδαση που προσφέρει η συμμετοχή σε εκδηλώσεις, φεστιβάλ κρασιού
• η γνωριμία με τον πολιτισμό και την ατμόσφαιρα του οίνου (ρομαντισμός και κομψότητα)
• η επαφή με την αρχιτεκτονική και την τέχνη των οινοποιείων, των χωριών και των οινοποιητικών περιοχών
• η γνωριμία με τις οικολογικές πτυχές του οίνου
• η γνωριμία με τα οφέλη του κρασιού στην υγεία
Τα κίνητρα επίσκεψης δεν είναι μία στατική έννοια. Μεταβάλλονται στο χρόνο και μπορεί να διαφέρουν και για το ίδιο άτομο, σε διαφορετικές φάσεις της ζωής του. Είναι το αποτέλεσμα των προηγούμενων εμπειριών του οινοτουρίστα, της εικόνας του προορισμού, αλλά και της πληροφόρησης για τον προορισμό. Η πληροφόρηση μπορεί να προέλθει από τουριστικούς οδηγούς, εφημερίδες και περιοδικά, από το διαδίκτυο αλλά και από το κοινωνικό του περιβάλλον.
Καταλαβαίνει κανείς πόσο σημαντική είναι η έννοια της τοπικότητας αν αναλογιστεί την ταύτιση τόπου παραγωγής του αγροτικού προϊόντος και προσφοράς των τουριστικών υπηρεσιών. Το οινοτουριστικό προϊόν πάντα οργανώνεται στον τόπο παραγωγής του προϊόντος. Είναι πιθανό να πλαισιωθεί από άλλες διοργανώσεις -φεστιβάλ, γιορτές, εκπαιδευτικά σεμινάρια, που λαμβάνουν χώρα στον τόπο παραγωγής ή στην εγγύτερη αστική περιοχή, αλλά πάντα το βασικό προϊόν είναι το κρασί, χωρικά προσδιορισμένο βάσει του τόπου παραγωγής.Σε μια προσπάθεια περιγραφής της σχέσης μεταξύ τουρισμού και ταυτότητας προορισμού, διαφαίνεται ότι ο τουρισμός έχει άμεσες συνέπειες στην ταυτότητα ενός τόπου. Αυτό που δεν είναι βέβαιο είναι η έκταση και η φύση των συνεπειών αυτών. Η ταυτότητα αναφέρεται σε σύνολο κοινωνικών σχέσεων που ενισχύουν το αίσθημα της τοπικότητας, την έννοια του ανήκειν. Ο τουρισμός σχηματίζει ή επανα-σχηματίζει την ταυτότητα ενός προορισμού. Η ταυτότητα ενός προορισμού μπορεί να αλλάξει, με τρόπο που να ικανοποιεί τις επιθυμίες των τουριστών για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Στη φάση της διαφοροποίησης του τουριστικού προορισμού τέτοια χαρακτηριστικά είναι συνήθως η αυθεντικότητα, η μοναδικότητα και η παράδοση.
Κατά τον Kapfere (1991) η ταυτότητα είναι μία έννοια με ιδιότητες εκπομπής και η εικόνα μία έννοια με ιδιότητες απορρόφησης (Kapfere στους Inacio, Carvalho). Με αυτό τον τρόπο, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η ταυτότητα, δηλαδή τα μηνύματα που μεταδίδει ένας προορισμός στους επισκέπτες, ως σύνολο επιμέρους στοιχείων και παραμέτρων, στη συνέχεια μετατρέπονται σε μια εικόνα. Ως εκ τούτου, η εικόνα ενός τόπου, δηλαδή το σύνολο νοητικών συσχετισμών, γνωστικών προτύπων και συναισθηματικής αξιολόγησης, που έχει σχηματίσει κανείς για τον τόπο, μπορεί να περιλαμβάνει και την τοπική γαστρονομία και το κρασί, εκτός από την αρχιτεκτονική, την ιστορία και τους φυσικούς πόρους. Ίσως λοιπόν να μην είναι τυχαία η χωρική συνύπαρξη καλού φαγητού και κρασιού σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως στοιχείο σύνθεσης της ταυτότητας ενός τόπου, το φαγητό μπορεί να ενσωματωθεί στη βιωματική γνωριμία του επισκέπτη με τον τόπο και αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας να συνδυαστεί με τις όποιες οινοτουριστικές δραστηριότητες. Το ζεύγος τροφίμων και ποτών συνδέεται με την ταυτότητα συγκεκριμένης περιοχής. Η έννοια της γαστρονομικής ταυτότητας απεικονίζει τις επιρροές του περιβάλλοντος -γεωγραφία και κλίμα, και του πολιτισμού -ιστορία και εθνικές επιρροές, στη γεύση, την υφή και τα αρώματα σε φαγητό και ποτό. Η ταυτότητα αυτή αποτελεί παράγοντα επιτυχίας του οινικού τουρισμού και του γαστρονομικού τουρισμού, με την εισαγωγή χαρακτηριστικών προστιθέμενης αξίας, όπως η ιστορία, η αφήγηση και αυθεντικότητα καθώς και η δημιουργία μια συνεργατικής σχέσης που μεγιστοποιεί το επίπεδο της «γαστρονομικής ικανοποίησης» των καταναλωτών (Harrington κ.ά., 2008).
Συστατικά της ταυτότητας μπορεί να είναι (Jamrozy, Walsh, 2008):
• η γνώμη των τουριστών για τις εμπειρίες που τους προσφέρει ο προορισμός
• διαφορετική από άτομο σε άτομο
• μετράται κατά βάση με ποσοτικά δεδομένα
• έχει γνωστικά, συναισθηματικά και βουλητικά χαρακτηριστικά
• περιλαμβάνει μια ‘ταυτότητα πυρήνα’, γύρω από την οποία σχηματίζεται η ταυτότητα ως ολότητα
• έχει διαστάσεις που συγχέονται με άλλες δομές (προσωπικότητα, στάση, συμπεριφορά, προθέσεις).
Οι επιτυχημένοι τουριστικοί προορισμοί που εξετάστηκαν, έχουν ισχυρή ταυτότητα βασισμένη σε τοπικά στοιχεία, έχουν συνδέσει την κουζίνα με την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά, προσφέρουν πλήθος αλληλο-συμπληρώμενων δραστηριοτήτων ενισχύοντας τις προσφερόμενες υπηρεσίες, συνεργάζονται και είναι μέλη ευρύτερων δικτύων, έχουν ισχυρή διαδικτυακή παρουσία και διαθέτουν εκπαιδευμένα στελέχη. Από την επίσκεψη των διαδικτυακών τους τόπων μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι οι περισσότεροι από τους παραπάνω προορισμούς έχουν αναπτύξει διαδικασίες, προγράμματα και εκδηλώσεις που αποτελούν το βασικό βήμα για τη δόμηση της εικόνας τους, αλλά και για την προώθηση του προορισμού μέσω του οινοτουριστικού προϊόντος -οργανωμένος δικτυακός τόπος, τουριστικές διαδρομές, διοργάνωση εκδηλώσεων, συνεργασία με τουριστικούς πράκτορες.
Το brand περιγράφεται ως όνομα, έννοια, σύμβολο, ή σχέδιο, ή συνδυασμό αυτών με σκοπό τον προσδιορισμό αγαθών και υπηρεσιών που διαφοροποιούν ένα προϊόν από τα ανταγωνιστικά του. (www.marketingpower.com). Οι καταναλωτές συνδέουν το προϊόν με μια ορισμένη φήμη, και το συσχετίζουν με μια ευνοϊκή ή δυσμενή εικόνα, αξιολογώντας ορισμένες ιδιότητες. Με το branding συνδέονται έννοιες όπως η εικόνα, η προσωπικότητα, η ταυτότητα και η στρατηγική.
Tags: κρασί, οινικός τουρισμός, οίνος
Both comments and pings are currently closed.
