Βρείτε μας στο Facebook
Ακολουθήστε μας στο Twitter
“Ο Έρωντας της Κρήτης”
Μια διαδρομή στην ιστορία, λαογραφία, χρήσεις, ιδιότητες και καλλιέργεια του Κρητικού Δικτάμου
Δρ.Κώστας Δ. Οικονομάκης
Γεωπόνος –Ερευνητής
Δίκταμος, αρωματικό φυτό της Κρήτης. Φωτογραφία από το αρχείο του Δρ. Κώστα Οικονομάκη.
Από τον κόσμο των φυτών ο Δίκταμος (Origanum dictamnus L.) αυτό το ταπεινό ενδημικό θα λέγαμε πως είναι το σύμβολο της Κρήτης.
Θα τον συναντήσουμε στο νησί μας, σε απρόσιτα ή δυσπρόσιτα σημεία., “σκαρφαλωμένο” σε κατακόρυφους βράχους ριζωμένο σε μικρές σχισμές προκαλώντας την απορία για το πώς βρέθηκε, πως φύτρωσε και πως επιβιώνει σε τέτοιες συνθήκες.
Το όνομα Δίκταμος όπως τον αποκάλεσαν οι αρχαίοι, προέρχεται από την Δίκτη (το όρος Δίκτη στο Λασίθι) και η λέξη θάμνος Δίκταμνος= Θάμνος της Δίκτης.
Ο Ιπποκράτης ήταν ο πρώτος που τον ονόμασε “κρητικό” επειδή το φυτό υπήρχε μόνο στην Κρήτη από όπου και εφοδιάζονταν οι χρήστες. Γινόταν δηλαδή εξαγωγές Δικτάμου από την Κρήτη στις άλλες Ελληνικές πόλεις-κράτη από την αρχαιότητα. Οι εξαγωγές αυτές συνεχίζονται και σήμερα και στην άλλη Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Ας αναφέρουμε όμως και τα άλλα ονόματα που έχει το φυτό στην Κρήτη μια και η χρήση του για διάφορους σκοπούς στα χιλιάδες χρόνια που χρησιμοποιείται στον τόπο μας, χάρισε διάφορα ονόματα στο βοτάνι
Το φυτό λοιπόν ανάλογα με την περιφέρεια θα βρούμε στην Κρήτη σαν αδίχταμο, ατίταμο, δίχταμο, δίταμο, τίταμο, που είναι παραφθορές του αρχαίου ονόματος, σαν έρωντα (γιατί χρειάζεται του “έρωτα” τα πάθη για να μαζευτεί) σαν λιβανόχορτο (για το άρωμά του), μαλλιαρόχορτο (επειδή τα φύλλα του καλύπτονται από άσπρο χνούδι), στοματόχορτο (γιατί το μασούσαν για την κακοσμία του στόματος), σταματόχορτο (γιατί κοπανισμένο το έβαζαν στις πληγές και σταματούσε την αιμοραγία), στομαχόχορτο (γιατί υποβοηθεί την πέψη και καταπραϋνει τους πόνους του στομάχου).
Το δίκταμο στην αρχαιότητα τον θεωρούσαν πανάκεια, φάρμακο για όλες τις παθήσεις, του στομάχου, και του πεπτικού συστήματος γενικότερα, της σπλήνας, των ρευματικών και αρθριτικών, της μήτρας αλλά και της δυστοκίας όπως πρώτος αναφέρει ο Ιπποκράτης (460 – 377 π.Χ.) εις το “Περί Γυναικείας Φύσεως” βιβλίο του.“Δικτάμνου Κρητικού όσον οβολόν, εν ύδατι ποιείν… τούτο και το έμβρυον εξελαύνει”. Έτσι ο Ιπποκράτης ονόμασε τον Δίκταμο “ωκυτόκιον” (από το ωκύς = ταχύς = και τόκος = τοκετός) αφού επιταχύνει τον τοκετό.
Ο Θεόφραστος (372 – 287 π.Χ.) στο “Περί Φυτών Ιστορίας” γράφει για τον Δίκταμο.
“θαυμαστόν δε τη δυνάμει και προς πλείω χρήσιμον μάλιστα δε προς τους τόκους των γυναικών… ή γαρ ευτοκείν φασί ποιείν ή παύειν γε τους πόνους ομολογουμένως. Δίδοται Δε πίνειν ύδατι”
Και συνεχίζει παρακάτω ο Θεόφραστος “Σπάνιον Δε εστί και γαρ ολίγος ο τόπος ο φέρων και τούτον αίγες εκμένονται δια τα φιληδείν, αληθές δε φασίν είναι και το περί των βελών ότι φάγουσαις, όταν τοξευθώσιν εκβάλλει.”
Αυτές τις μυοσυσπαστικές ιδιότητες του δικτάμου, αλλά και την πίστη στον Δίκταμο σαν επουλωτικό και παυσίπονο που είχαν οι αρχαίοι, πρώτος τις αναφέρει ο Αριστοτέλης στην “Περί ζώων ιστορία”
“Επεί και εν Κρήτη φασί τας αίγας τας αγρίας, όταν τοξευθώσι ζητείν τον δίκταμνον δοκεί δε τούτον εκβλητικόν είναι των τοξευμάτων εν τω σώματι ”
Σχέδιο του Dapper (1705)
Ο Διοσκουρίδης (77 μ.Χ.) ο πατέρας της Φαρμακογνωσίας στο βιβλίο του “Περί ύλης Ιατρικής” γράφει:
“ού μόνον γαρ πινoμένη, (η βοτάνη), αλλά και προστιθεμένη, υποθυμιωμένη τα τεθνηκότα έμβρυα εκτινάσσει”.
Τα ίδια λέει και ο Πλούταρχος εις τους περί τα ζώα διαλόγους του και οι μεταγενέστεροι Κικέρων και Πλίνιος, αναφέρουν τις ιδιότητες του Δικτάμου, ενώ ο Βιργίλλιος στην “Αινειάδα” γράφει πως όταν ο Αινείας γιος της Αφροδίτης τραυματίστηκε στον Τρωικό πόλεμο, η Αφροδίτη έτρεξε στην Κρήτη για να μαζέψει Δίκταμο από τον Ψηλορείτη να του ανακουφίσει τους φρικτούς πόνους και φαίνεται ότι “χάριτι θεία” ο δίκταμος έκανε το θαύμα του κι’ ο Αινείας σώθηκε.
Ακόμα η Κρητική θεά των τοκετών η Ειλυθειία φορούσε στεφάνι από δίκταμο που δείχνει την σχέση του φυτού με τον τοκετό όπως μας αναφέρει ο Ευριπίδης στον “Ιππόλυτο”. Ο Δίκταμος ήταν ένα βασικό συστατικό για τα θεραπευτικά μίγματα βοτάνων που έφτιαχναν οι θεραπευτές της αρχαιότητας, “οι ριζοτόμοι” που πήραν το όνομά τους από το ρίζα και ρήμα τέμνω, αφού έκοβαν ρίζες για να φτιάχνουν τα γιατροσόφια τους.
Ομοίως τον χρησιμοποιούσαν στα θεραπευτικά τους παρασκεύσματα και οι θεραπευτές της βυζαντινής περιόδου οι λεγόμενοι “κομπογιανίτες”, αυτοί που θεράπευαν τις αρρώστιες με κόμπους, με ρίζες δηλαδή και άλλα τεμαχισμένα μέρη των φυτών. Η λέξη “κομπογιανίτης” σήμερα έχει άλλη βέβαια σημασία….
Ο Βυζαντινός γιατρός Αέτιος χρησιμοποιούσε το Δίκταμο σε έμπλαστρα και αλοιφές. “Εψημα Κρητικόν” έλεγαν τότε το αφέψημα του δικτάμου και το χρησιμοποιούσαν σε πολλές αρρώστες.
Η λαϊκή κρητική θεραπευτική χρησιμοποιούσε το δίκταμο σε αφεψήματα (βραστάρια) σαν πανάκεια για όλες σχεδόν τις αρρώστιες.
Στη γρίππη του 1918 στο Ηράκλειο, μας πληροφορεί η γνωστή λαογράφος Ευαγγελία Φραγκάκη, υπήρχε ένα εργοστάσιο κάτω από του Λαζαρέτο την πόρτα, που έφτιαχνε και πουλούσε σαν αντιγριππικό “έλαιος“, αιθέριο έλαιο δηλαδή από δάφνη, ρίγανη, φασκόμηλο και δίκταμο για εντριβές σύμφωνα με τις συστάσεις των γιατρών της εποχής.
Στη Γαλλία τον χρησιμοποιούν από παλιά, μαζί με άλλα φυτά για την Παρασκευή ενός ειδικού παρασκευάσματος κατά της διάρροιας με το όνομα Diascordium. Η Γαλλία ήταν η κυριώτερη χώρα εξαγωγής Δικτάμου για φαρμακευτική και μυρεψική χρήση μέχρι το 1936, όπως μας πληροφορεί ο Ν. Δασκαλάκης σε μία εργασία του “Περί Δικτάμνου του Κρητικού” που δημοσιεύτηκε το 1936 στα “Αρχεία Φαρμακευτικής”. Σύμφωνα λοιπόν με αυτή την πληροφορία η Γαλλία εισήγαγε το χρόνο εκείνο 10 τόννους ξερού δίκταμου στην τιμή των 800 δραχμών κατά κιλό. Δηλαδή η αξία της εξαγωγής ήταν 8.000.000 προπολεμικές δραχμές ποσό τεράστιο.
Tags: Αρωματικά φυτά, Δίκταμος, Κρητική φύση
Both comments and pings are currently closed.
